خرس قهوه‌ ای

(تركي: آيي) (تركمني: قونقرآيي) (كردي: وِرج، حش) (مازندراني: اَش)

مشخصات: جثة بسيار بزرگي دارد (خرس قهوه‌اي بزرگ‌ترين گوشت‌خوار ايران است)، گوش‌ها كوچك، گرد و دم نامشخص است. اين خرس رنگي متفاوت از قهوه‌اي تيره تا زرد بور دارد. در مناطق غرب ايران، رنگ اكثر خرس‌ها روشن‌تر از مناطق شمالي است. بچه‌ها عموماً قهوه‌اي تيره‌اند و در ناحيه يقه آنها قسمت روشني مانند خرس سياه مشاهده مي‌شود (خرس قهوه‌اي در دنيا چند زير گونه دارد كه از ميان آنها مي‌توان از خرس كودياك و خرس گريزلي، كه با 780 كيلوگرم بزرگ‌ترين گوشت‌خوار جهان است نام برد.)

اندازه‌ها: سر و تنه 170 تا 250 سانتي‌متر، دم 6 تا 14 سانتي‌متر، ارتفاع 90 تا 110 سانتي‌متر، وزن 100 تا 250 كيلوگرم (جثه خرس ماده بسيار كوچك‌تر از خرس نر است).

زيستگاه: مناطق جنگلي خزر، ارسباران، زاگرس، علفزارهاي مرتفع كوهستاني نزديك جنگل، دره‌هاي پايين دست جنگل.

پراكندگي: از خراسان شمالي تا آذربايجان، و از آذربايجان تا لرستان، خوزستان و فارس.

پراكنش جهاني:‌ آمريكا، اروپا، آفريقا و آسيا. مانند گرگ و روباه معمولي بيشترين پراكندگي را در بين پستانداران زميني دارد.

عادات: شبگرد است. در مناطقي كه آرامش كافي داشته باشد، روزها نيز مشاهده مي‌شود. به صورت انفرادي زندگي مي‌كند، خرس ماده اغلب با بچه‌ها ديده مي‌شود. لانه خود را در شيب‌هاي كوهستاني در بين سنگ‌هاي بزرگ انباشته شده، سوراخ‌هاي طبيعي، غارها، و يا در ميان ريشه درختان انتخاب مي‌كند. در بسياري اوقات خودش نسبت به حفر لانه اقدام نموده و كف آن را با گياهان خشك مي‌پوشاند. بسيار قوي است. مي‌تواند مسافت زيادي را چهار دست و پا با سرعتي متجاوز از 50 كيلومتر بدود. در موقع نزاع و بازي اغلب روي دو پا مي‌ايستد. قادر است از درختان كوتاه بالا برود و شناگر ماهري است.

غذا: همه چيزخوار است، رژيم غذايي بستگي به منابع غذايي قابل دسترس دارد. اغلب از مواد گياهي نظير ميوه‌ها، ريشه، دانه، جوانه، و مواد حيواني از قبيل حشرات، مهره‌داران بزرگ و كوچك، نوزاد پستانداران بزرگ، ماهي، دام، لاشه حيوانات، و زباله تغذيه مي‌كند. در منطقه پالون گردن واقع در البرز مركزي لاشه يك گاو اهلي بالغ كه توسط خرس شكار شده بود، در پارك ملي گلستان قسمتي از لاشه نوزاد چند روزه مرال كه خرس آن را خورده بود و در شمال مسجد سليمان لاشه چند گوسفند كه توسط خرس كشته شده بودند توسط مؤلف مشاهده و ثبت شد. خرس قهوه‌اي به خوردن عسل نيز علاقه زيادي دارد. در فصل بهار كه گياهان مي‌رويند، مانند علف‌خواران از علف‌هاي تازه و قارچ تغذيه مي‌كند. با استفاده از ناخن‌هاي بلند و خميده‌اش، حشرات را از زير پوست درختان و شكاف سنگ‌ها بيرون مي‌كشد، لانه جوندگان را مي‌كند و آنها را شكار مي‌كند. در اواخر تابستان و پاييز معمولاً خرس‌ها در مناطق پايين‌دست جنگل يا دره‌ها كه ميوه‌هاي وحشي فراوان است، ساكن مي‌شوند. آثار شكستگي شاخه‌هاي درختان ميوه و مدفوع خرس‌ها در اين مناطق مشاهده مي‌شود.

توليدمثل: جفت‌گيري غالباً در اواير فصل تابستان شروع مي‌شود، در اين فصل صداي جيغ مانند خرس‌ها به گوش مي‌رسد. نر و ماده يك تا سه هفته با هم زندگي مي‌كنند. مدت آبستني حدود هفت تا هشت ماه است و غالباً در موقع خواب زمستاني يك تا چهار و معمولاً دو نوزاد مي‌زايد. نوزادان بسيار كوچك و نارس هستند. وزن آنها حدود 300 تا 600 گرم است. چشم‌ها در يك ماهگي باز مي‌شوند. سه تا چهار ماه شير مي‌خورند و تا دو سالگي وابسته به مادر هستند. بچه‌ها پس از ترك مادر به مدت دو تا سه سال با هم زندگي مي‌كنند. نرها در چهار سالگي و ماده‌ها در سه سالگي بالغ مي‌شوند. خرس ماده معمولاً هر دو تا سه سال يك بار مي‌زايد. طول عمر خرس حدود 30 تا 45 سال است.

وضعيت فعلي: خرس‌ها به دليل استفاده از منابع غذايي مختلف، زندگي در مناطق دور از دسترس و صعب‌العبور جنگلي و كوهستاني، شبگرد بودن نداشتن دشمنان طبيعي و خواب زمستاني از جمعيت خوبي برخوردارند و در حال حاضر خطري جدي نسل آنها را تهديد نمي‌كند. در منطقه گلستانك واقع در البرز مركزي در يك روز مي‌توان تعدادي خرس قهوه‌اي را مشاهده كرد.

نام علمی : Ursus arctos

نام انگلیسی:  Brown Bear  

نام فارسی: خرس قهوه‌ ای

منبع: irandeserts