دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، در مرکز درّه‌ی حصار و در ارتفاع 800 متری از سطح دریا واقع شده است. تا سال 1961 استالین آباد نامیده می‌شد. از سمت شمال و شرق به تپّه ماهورهای رشته کوه‌های پوشیده از برف حصار كه با قلّه‌هایی به ارتفاع 4000 متر و بلندتر احاطه شده است، مي‌رسد، و از سمت جنوب با رودخانه‌ی کافر‌نهان هم مرز است. دوشنبه در بزرگ‌ترین واحه‌ی کشاورزی کشور واقع شده است. اين شهر در منطقه‌ای در امتداد دو کناره‌ی رودخانه‌ی ورزاب قرار دارد.

رودخانه و جاده ورزاب

در بالای آبگیر رودخانه ورزاب در حدود 120 یخچال طبیعی در اندازه‌های مختلف وجود دارد، که یک موقعیت اقلیمی مطلوبی در درّه‌ی کوهستانی نزدیک دوشنبه بوجود آورده است. نزدیکی شهر به كوه‌ها و وزش بادهاي ملايم و خنك باعث شده که ساکنین پایتخت در گرم‌ترین فصل سال، گرمای زیادی را تحمّل نکنند. رودخانه‌ی ورزاب، آب آشامیدنی، آب برای آبیاری زمین‌ها و مزارع مجاور و برق برای ساکنین شهر را فراهم می‌آورد. درّه‌ی ورزاب نیز یک مکان پرطرفدار برای تفریح هم در فصل تابستان و هم در فصل زمستان است. شهر به دليل داشتن تعداد زیادی از درختان هم چون درخت‌های میوه، چنارها، افراها، شاه‌ بلوط و توت، بلوط و گردو در کنار درخت‌های مو و باغ‌های گل بسیار سرسبز است.
اساساً بارندگی در زمستان و بهار رخ می‌دهد، و در ماه اسفند و فرودين در بیشترین حد می‌باشد. معمولاً بارش برف آنقدر نیست که بر روي زمين بنشیند، اگر هم بنشیند، معمولاً در طی چند روز آب مي‌شود. درتابستان، منطقه آب‌وهوایی قاره ای- استوایی دارد، که هوای گرم و خشک قالب‌تر است. پاییز به عنوان بهترین فصل به‌شمار می‌آید، چرا که به خاطر هوای گرم‌وخشک، درختان میوه، سبزیجات، پنبه‌ها و دیگر محصولات پربارتر هستند.

مجسّمه حجاب - روبروي تلويزيون سفينه در شهر دوشنبه

امروزه دوشنبه با وجود فقط 80 سال عمر، یک پایتخت جوان است، و آنرا از نظر سن، تاریخ یا آرامگاه‌ها با شهر‌های باستانی مانند: بخارا و سمرقند نمی‌توان مقایسه کرد. به هر حال سنّ واقعی دوشنبه موضوع بحث علمی باستان‌شناسان، قوم نگارها و تاریخ نویسان در شهر دوشنبه امروزی است. این‌ها شامل یک تبر سه‌گوش مسی، یک گوشواره با شکوه و زیبای ساخته شده از طلا و نقره و یک افسار طلاکاری شده که وسط آن سر خدای یونان و یک گنجینه از سکّه‌های نقره‌ای سامانی می‌باشند. همه‌ی این‌ها گواهی است، که این منطقه پیش از این مسکونی بوده و در این جا سطح بالایی از فرهنگ، هنر و شهرسازی نزدیک به 2500 سال وجود داشته است.
اوّلین نوشته درباره‌ی دوشنبه مربوط به سال 1676 می‌باشد، كه با یک مجسّمه به عنوان شهر شناخته می‌شد. در یک مکان کاملاً مطلوب، که محل تقاطع جاده‌هایی بود که کاروان‌ها از آنجا می‌گذشتند. اين جاده‌ها به درّه‌ی حصار، بخارا، سمرقند، پامیر و افغانستان را داشت. کلمه‌ی دوشنبه در تاجیک به معنای روز دوشنبه "Monday " است،. نام شهر دوشنبه به دلیل بازار بزرگی که در روزهای دوشنبه برگزار می‌شده، به آن اطلاق گردیده است. در قرن 19 دوشنبه فقط 272 هکتار بوده است و جمعيّتی بالغ بر 7 تا 10 هزار نفر داشته است.
همچنین شهر با یک دیوار احاطه شده و روستای شاه منصور خارج از شهر بوده است. بعدها روستاهای سرآسیا و شاه منصور به منظومه شهر متصل شده‌اند. در سرتاسر شهر دوشنبه فقط یک لامپ نفتی خیابانی در میدان بازار وجود داشته است. افسر روسی در ویرایش "مجله‌ی پژوهش نامه‌ی تاریخی "در سال 1904" نوشته است: در حال حاضر، دوشنبه مظهر شهر فقیر نشین حصار است، که در امتداد رودخانه‌ی ورزاب نسبتاً با بیش از 500 خانواده، که بیشترشان تاجیکی هستند، گسترش یافته است.
ساختمان‌ها با دیوارهای گلی سست و برگ‌های درختان میوه ساخته شده‌اند. در حاشیه شهر، سقف خانه‌ها مانند: خانه‌های روستایی، از نی ساخته و پوشیده شده‌اند. در مرکز، نزدیک قسمت خراب شده‌ی قلعه، خانه‌ها تمیزتر هستند. در سال 1924 در دوشنبه 42 خانه‌ی کوچک وجود داشت و چند صد نفر در آنجا مستقر بودند. برق و سیستم تامین آب وجود نداشت. آب رودخانه در پوست‌های گوسفندان حمل می‌شد. نخستین نیروگاه دیزل در شهر برای 200 چراغ خیابانی، در سپتامبر سال1924 ساخته شد.
پیشرفت سریع دوشنبه از سال 1929 آغاز شده است. هنگامی که جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان بنا نهاده شد. در آن زمان فقط یک منطقه‌ی 5 هکتاری را پوشش می‌داد. نخستین خیابان سنگ فرش شده در دوشنبه کشیده شد و یک آسیاب، یک کارخانه‌ی صابون، یک کارخانه‌ی روغن، کارخانه‌ی تمیزکاری پنبه و یک فلز کاری مکانیکی و کارگاه نجّاری آغاز به کار کردند.
در همان سال یک استدیو فیلم در پایتخت تاجیکستان افتتاح شد و نخستین فیلم مستند از ورود نخستین قطار به دوشنبه از شهر ترمز در آن ضبط شد. همچنین تولید فیلم‌های سینمایی در دوشنبه از سال 1932 آغاز شد. نخستین سیستم تامین کننده آب (با طول تقريبي 4 کیلومتر) در سال 1931 ساخته شد. 2 اتوبوس مسافربری در شهر حرکت می‌کردند. در سال 1929 نام شهر از استالین‌آباد که بعد از 32 سال نامی آشنا بود، به دوشنبه تغییر کرد.
نخستین نیروگاه مولّد برق کشور در حومه شهر دوشنبه، روی رودخانه‌ی ورزاب ساخته شد، و برق پایتخت را فراهم نمود. در سال 1938 نخستین برنامه توسعه عمومی برای شهر که جمعيّتش در آن زمان 170000نفر بوده است، توسعه یافت. طبق این طرح، سالن تئاتر اپرا و بالت، هتل وخش، ساختمان دولتی و خانه متخصّصين و چندین ساختمان زیبای دیگر ساخته شدند، که هنوز هم بعد از چندین دهه، پایتخت تاجیکستان را با چشم اندازی از کوه‌های پوشیده از برف و آسمان آبی آراسته‌اند.
جنگ جهانی‌ دوّم، مانع ساختمان سازی‌های بیشتر شد. در دوره بعد از جنگ، ساخت ساختمان‌های اداری و آپارتمان‌ها در مقیاس بزرگی شروع شد. خیابان‌های عریض در شهر همراه با کتابخانه‌ی ملّی فردوسی، موزه ملّی، بانک ملّی، نمایشگاه موفّقیّت‌های اقتصاد ملّی، کاخ فرهنگ، سینماها، هتل دوشنبه و هتل تاجیکستان؛ پایانه اتوبوس، ایستگاه راه‌آهن و فرودگاه و آپارتمان‌های چند طبقه در شهر پديدار شدند.
به طور همزمان، شهر بیشتر صنعتی شد. بیش از 100 سرمایه گذاری صنعتی در پایتخت افتتاح شد، که تقریباً 60 نوع از اقلام را تولید می‌کردند. اقلام توليدي شامل دستگاهای پارچه بافی، یخچال‌ها، پارچه‌های نخی و ابریشمی، تجهیزات برای کشاورزی، ماشین آلات، لباس‌هاي بافتنی، پوشاک، کالاهای چرمی و بسیاری از کالاهای دیگر می‌شوند، که به بیش از 50 کشور صادر می‌شدند.
در سال1960 تامین گاز طبیعی برای دوشنبه آغاز شد. در ابتدا گاز طبیعی در کپسول‌های گاز حمل می‌شد. امّا بعدها نخستین خط لوله گاز احداث شد. همچنین در همان سال ایستگاه تلویزیون دوشنبه شروع به نمایش برنامه‌ها کرد. امروزه، دوشنبه منطقه نسبتاً بزرگي را به خود اختصاص داده است، که تقريبا 20000 هکتار است. نزدیک به 60 درصد از سرمایه‌گذاری‌های صنعتی و بیش از 900000 نفر در آنجا متمرکز شده‌اند. شهری که امروزه آن را به نام دوشنبه مي‌شناسيم، 80 سال پیش روستایی بیش نبوده است، دوشنبه امروزه همه‌ی شرایط زندگی نوین شهری را بر آورده مي‌كند.
خیابان مرکزی پایتخت تاجیکستان - خیابان رودکی - به احترام پدر شعر و ادبیات فارسي، به نام او نام‌گذاري شده است. اين خيابان زيبا از شمال به جنوب و 12 کیلو متر طول دارد. اگر پیاده یا سواره در امتداد خیابان رودكی بروید، به شما این شانس داده مي‌شود، که بسیاری از مناظر پایتخت را بشناسید.ساختمان مجلس عالي

 بهترین بناهای معماری، اداری، مؤسسه‌های تحقیقی و فرهنگی، دانشگاه‌ها، سالن‌های تئاتر، هتل‌ها ورستوران‌ها و... همه در اين خيابان قرار دارند. یک بنای یادبود در میدان مرکزی به احترام جشن 1100 سالگی دولت سامانی و آرامگاه اسماعیل سامانی‌ که پایه‌گذار نخستین دولت تاجیک در قرن‌های 1 تا 9 بوده، ساخته شده است. در دست راست بالا گرفته شده‌ی اسماعیل سامانی یک عصای طلایی سلطنتی با تصویری از خورشید و هفت ستاره وجود دارد، که مظهر وحدت ملّی و دوباره جان گرفتن تاجیکستان است. بنای یاد بود، در سال 1999 ساخته شد.

ميدان مركزي دوشنبه - مجسّمه امير اسماعيل ساماني

جشنهای بزرگ، جشن‌های نظامی و اجتماعات بزرگ، همگی در میدان دوستی برگزار می‌شوند. کمی دورتر در امتداد خیابان، پارک مرکزی قرار دارد، که با گردش‌گاه تفریحی و استراحت‌گاه و زمین‌های ورزشی‌اش، ساکنین دوشنبه را در روزهای بیکاری، تعطیلات و بعداز ظهرها به خود جذب مي‌كند. در پارک، رستوران‌ها و کافه نیز وجود دارد.  اين پارك هم اكنون با تغييراتي گسترده، بازسازي و به نام پارك استاد رودكي نام گذاري شده است. 

نماي قديمي پارك مركزي شهر

نماي جديد پارك مركزي شهر بعد از تغييرات و بازسازي

در آن‌سوی دیگر خیابان، مستقیماً روبروی پارک، ساختمان شهرداري پایتخت وجود دارد. در خیابان‌های رودکی فروشگاه‌های بزرگی وجود دارند. فروشگاه‌هايي همچون، فروشگاه مجتمع تجاري پايتخت، فروشگاه اوريما، فروشگاه ستاره و فروشگاه مرکزی سووم در قسمت مرکزی شهر واقع شده است. مردم در شرق، درباره شهر‌ها از روی بازارهای آن شهر قضاوت می‌کردند. 5 دقیقه پیاده از بازار بزرگ سرپوشیده، برکت، تا هتل تاجیکستان فاصله است. همچنین یکی دیگر از بازار های شهر بازار شاه منصور می‌باشد. اين بازار معمولا به بازار سبز يا سبزی معروف است. اين بازار در مرکز شهر، درست پشت میدان صدرالدّين عینی و يا سالن تئاتر اپرا و بالت قرار داشت. الان این پارک تخریب و به محل دیگری انتقال پیدا کرد. در همه‌ی بازارهای بزرگ شهر، طیف وسیعی از مواد غذایی، کالاهای تولیدی و صنایع محلّی وجود دارند.

	بازار شاه منصور (سبز يا زيلوني)

در محلّ تقاطع خیابان‌های رودکی و اسماعیل سامانی یک فرشگاه محصولات هنری قرار دارد، که شما می‌توانید، آثار هنری و همچنین صنایع دستی اصیل صنعت‌گران و هنرمندان محلّی را خریداری کنید. در شهر چندین موزه بزرگ وجود دارد. چندین سال پیش موزه ملّی باستانی تاجیکستان افتتاح شد، جایی که شما می‌توانید مجسّمه گلی معروف بودا در نیروانا را به طول 13 متر ببینید. موزه ملّی‌کمال بهزاد (كمال‌الدّين‌بهزاد استاد نامی نقّاشي‌های مینیاتور در قرن 15تا 16 است.) درست روبروی هتل پایتخت، در نزديكي ایستگاه راه آهن واقع شده است. موزه در سال 1934 افتتاح شد. آثار هنری تاریخی، باستانی و زیبایی از کشور تاجیک بعلاوه گیاهان و جانوران در اینجا به نمایش گذاشته شده‌اند. در آنجا هم کلکسیون‌های دائمی و هم کلکسیون‌های موقّتی به نمایش گذاشته می‌شوند. ساعت ناقوس‌دار روی برج موزه نصب شده است، که زمان جدید (زمانی که تاجیکستان مستقل شد.) را می‌شمارد.

موزه ملي كمال‌الدّين بهزاد

یک کلکسیون قابل توجّه از آلات موسیقی از کشورهای مختلف دنيا در موزه خصوصی اسباب‌های موسیقی گرمنج ذوقی بیک‌اف عرضه شده، که بسیار جالب توجّه است. بعضی وقت‌ها امکان گوش‌دادن به موسیقی ملّی "زنده" که توسط پسر برپاکننده‌ی موزه یا کارآموزانش اجرا می‌شود، وجود دارد. یکی از چشم‌گیرترین ساختمان‌ها در شهر آکادمی صدرالدّین عینی (تئاتر اپرا بالت)است.

آکادمی صدرالدّین عینی (تئاتر اپرا و بالت)

عینی پایه‌گذار ادبیات معاصر تاجیکستان و یک نویسنده‌ی مشهور و اوّلین مدیر آکادمی ‌علوم ‌تاجیکستان است. سالن تئاتر در سال 1940 افتتاح شد. آهنگ‌های اپرا و رقص‌های بالت ملّی بعلاوه رپرتوار کلاسیک روی صحنه ارائه می‌گردند. نخستین تئاتر حرفه‌ای در تاجيكستان، آکادمی تئاتر لاهوتی است، که مرکزی برای باز شناختن زندگی فرهنگی پایتخت است. تئاتر حرفه‌ای تاجیک در سال 1929 در شهر دوشنبه به عنوان یک فعّالیّت آماتور و یک سرگرمی گروهی شکل گرفت. تئاتر حرفه‌ای تاجیک بر اساس هنرهای قومی، ممتاز و اصیل آنها شکل گرفته بود، و هنرمندان تاجیک در کار خود از رسوم ملّی و تئاترهای بین‌المللی الهام می‌گرفتند. البته تئاترهایی برای نسل‌های جوان‌تر و بچّه‌ها نيز اجرا مي‌شد.

سالن تئاتر مايكوفسكي

امکان ندارد به شهر دوشنبه بیایید، و از چایخانه راحت بازدید نکنید. چایخانه در مرکز شهر در نزدیکی کاخ ریاست جمهوری واقع است. چایخانه راحت نه تنها مکانی است، که شما می‌توانید غذاهای تاجیکی را آزمایش کنید؛ بلکه یک موزه و مظهر دیدنی از معماری زیبای ملّی هم است. نقّاشي‌های ملّی در سقف چایخانه دیگری (سعادت) در خیابان رودکی، روبروی دانشگاه علوم‌پزشکی تاجیکستان وجود دارد، که بسیار چشمگیر هستند.

چايخانه راحت

کتابخانه ملّی فردوسی یکی از زیباترین ساختمان‌ها در پایتخت است، که جزئیاتی از سنّت‌های محلّی همراه با معماری نوین در آن جمع شده است. در آنجا بیش از سه میلیون کتاب از زبان‌های مختلف دنیا در مخازن ادبیاتش وجود دارد. کتابخانه محتوی گنجینه‌ی با ارزشی از دانش انسانی است. کتاب‌های‌خطّی‌باستانی‌شرقی از افتخارات ویژه کتابخانه‌اند. در میان منحصر به فردترین و کمیاب‌ترین کتاب‌های خطّی، تاریخ طبری (قرن13)، یکی از بهترین دست نوشته‌هاست.

نمايي از كتابخانه جدید فردوسي

رو نوشت‌هایی از شاهنامه حماسی فردوسی (قرن 16)، مجموعه‌ای از آثار، شعر‌های حافظ، رباعی از عمرخیّام (شعر‌های چهاربیتی) و گلچینی از شعرهای سعدی هستند. کتاب‌های خطّی از آثار آویسنا، امير‌علیشیرنوایی، طوسی، امام‌محمّد‌غزالی، بیدل، احمد دانش و نویسندگان به نام دیگر، ادیبان و روشنفکران خاور دور نیز به دقّت در این مجموعه نگهداری می‌شوند.تقریباً 100000 کتاب به 34 زبان در مجموعه کتاب‌های خارجی وجود دارد. کتابخانه فهرست‌های موضوعی و چندین سالن مطالعه دارد. روبه‌روی سالن مطالعه، ساختمان مطبوعات واقع شده است، که در سال1930 ساخته شده و یکی از نخستین ساختمان‌های چاپ در دوشنبه است. نخستین دستگاه چاپ در سال 1925 از ترمز با کاروان شتر به پایتخت آورده شده است. دولت تاجيكستان در سپتامپر سال 2007 ميلادي، ساخت يكي از بزرگترين كتابخانه‌های منطقه آسيایميانه را با بودجه‌ای نزديك به 40 ميليون دلار آغاز كرد. در اين كتابخانه كه در ميدان مركزی شهر دوشنبه در حال ساخت می‌باشد، آخرين تكنولوژی‌ها و فناوری‌های نوين به كار گرفته شده است.
مجموعه دولتی کاخ وحدت در قسمت شمالی شهر واقع شده است. در داخل مجموعه چندین تالار است، که بزرگ‌ترین آنها ظرفیّتی بیش از 1500 نفر دارد. اين محل برای برگزاری نشست‌های بزرگ اجتماعی و تجاری، گردهمایی‌ها، کنفرانس‌ها، همایش‌ها، کنگره‌ها و دیگر رویداد‌های مهم ملّی و بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در قسمت‌های شمالی شهر، سه دانشگاه بزرگ کشور قرار گرفته‌اند. دانشگاه آموزگاری قندل‌جوره‌اف (نخستین نهاد آموزشی عالی کشور است که در سال 1931 تأسيس شده است.) دانشگاه پزشکی ابوعلی‌سینا و دانشگاه اگرانیان تاجیکستان. بيش از ده‌هزار دانشجو در این دانشگاه‌ها مشغول به تحصیل هستند.
مجسّمه پایه‌گزار شعر کلاسیک فارسی، ابوعبدالله رودکی، که بیش از هزار سال پیش زندگی می‌کرده و شعر می‌سروده است، در میدان روبه‌روی دانشگاه اگرانیان قرار گرفته و توجّه بازدیدکنندگان شهر را به خود جلب می‌کند. آکادمی علوم کشاورزی تاجیکستان در یکی از خیابان‌های فرعی روبه‌روی خیابان رودکی در نزدیکی دانشگاه اگرانیان واقع شده است. دانشگاه مذکور در سال 1933 تأسيس شده است. بیش از 2000 گونه از گیاهان از سرتاسر دنیا در این‌جا پرورش می‌یابند. کلکسیون‌هایی با بیش از 600 گونه گل رز و بیش از 30 گونه سرو کوهی، بسیار جالب توجّه هستند.
در سمت دیگر قسمت شمالی شهر، پارک و میدان عینی واقع شده است. آرامگاه چهره برجسته تاجيكستان، صدرالدّين عيني، نويسنده بزرگ و تواناي تاجيكي در مرکز این پارک قرار گرفته است. در اين پارك یک راه پوشیده از درخت‌های چنار وجود دارد، که خیابان دوستی[25] نامیده مي‌شود. همه‌ی درختان توسط شرکت کنندگان نخستین کنفرانس از آسیا و آفریقا که در دوشنبه برگزار شد، کاشته شده‌اند.
دوشنبه یکی از اعضای فدراسیون خواهری شهرهای جهان بوده و با 13شهر پیمان ‌خواهری خوب و مستحکمی دارد، که شامل: شهرهای آساکاي زامبیا، صنعای یمن، کلانگفورت استرالیا، بولدر آمریکا، مونستر تونس، لاهور پاکستان، رویتلینگن آلمان، تهران و مشهد ایران، ارومچی چین، مزارشریف افغانستان، مینسک بلاروس، و سن‌پترزبورگ روسیه هستند.
سیستم حمل‌و‌نقل عمومی پایتخت شامل: اتوبوس‌ها، اتوبوس‌های برقی ماشين‌های سواری و مینی‌بوس‌ها می‌شوند. در پایتخت مترو وجود ندارد. فرودگاه بین‌المللی دوشنبه در محدوده‌ی شهر واقع شده است، و فقط 10 تا20 دقیقه از مرکز شهر با وسایل حمل و نقل عمومی وقت می‌گیرد، تا به آنجا برسید. در محوطه فرودگاه، یک اتاق رختکن، اتاق کمک‌های اولیه، رستوران، کافه، اغذیه و یک اداره پست وجود دارد.
شرکت هواپیمایی ملّی تاجیکستان (تاجیک ایر) پرواز‌های منظم و دربستی بین دوشنبه و مسکو، فرودگاه دامادیوف در روسیه، نووسپیرسک در روسیه، یکاترینبورگ در روسیه، آلماتی در قزاقزستان، بیشکک در قرقیزستان، ارومچی در چین، شارجه در امارات متحده عربی، استانبول در ترکیه، دهلی در هند و تهران در ايران دارد. اخيرا يك شركت هواپيمايي ديگر به نام سامان‌ اير نيز پروازهايي را در سطح خطوط داخلي و بين المللي انجام مي‌دهد. امکان رفتن از پایتخت به وسيله خطوط هوایی به مقصد‌های مختلف داخلي در کشور مانند: کولاب، پنجکنت، خجند، خاروغ (یکی از جالب‌ترین و پیچیده‌ترین راه‌های ارتباط جهان)، عینی، ونج، جيرقاتال، فرخار، روشان و خاوّلینگ وجود دارد.

قطار یکی از شکل‌های حمل‌و‌نقل عمومی است، که می‌توان برای سفر به دوشنبه و بالعکس از آن استفاده نمود. در حال حاضر مسیر مستقیم به آستراخان (از روی دریای خزر در روسیه)، ازبکستان و قزاقزستان به وسیله راه آهن ترانس-کاسپین وجود دارد. شما می‌توانید از آستراخان به مسکو و دیگر شهرهای اتّحادیه روسیه بروید. تمام سفرها از مسکو به دوشنبه با تغییر دادن یک وسیله نقلیه در آستراخان، 4 تا 6 روز طول می‌کشد. دوشنبه هر ساله زیباتر مي‌شود و همیشه با قلبی گشوده و گرم از مهمان‌ها استقبال می‌كند. برای بازدید از جاذبه های گردشگری شهر دوشنبه با تور گروهی ازبکستان و تاجیکستان همراه شوید.

آرم دولتي جمهوري تاجيكستان و بناي يادبود به مناسبت بيستمين سالگرد استقلال