نژاد
تاجيكستان از ديرباز محل زندگی مردمان آريايی بوده كه بعضي‌ از آنها اسكان يافته بودند. سغديان، مادها و پارس‌ها و برخی ديگر زندگی كوچ نشينی داشتند، همچون سكاها يا ماساژت‌ها. بنابراين می‌توان گفت: كه باختری‌ها، سغدی‌ها، خوارزمی‌ها و سكايی‌ها، نه تنها بنيان‌گذاران شهرها و روستاهای آسيای مركزی، به ويژه تاجيكستان به شمار می‌روند بلكه نياكان تاجيكان نيز بوده‌اند.
تاجیک‌ها دارای نژادهای گوناگونی هستند. در درّه يغناب و درّه زرافشان و دهکده‌های اطراف آن يغنابی‌ها زندگی مي‌كنند که نوادگان مستقیم سغدیان باستان می‌باشند و به زبانی صحبت مي‌كنند که بیش از 10 هزار سال پیش نیاکانشان صحبت می‌کردند.
تاجیک‌های پامیری که در اُبلاست[1] و بدخشان[2] کنونی زندگی می‌کنند از نظر نژادی و زبانی از تاجیک‌هایی که در زمین‌های پست کشور به لحاظ جغرافیایی زندگی می‌كنند، متفاوتند. 


 زبان
زبان ملّی جمهوری تاجيكستان، فارسی تاجيكی است. اين زبان از گروه زبان‌های جنوب خاوری ايران به شمار می‌رود. تاجيكی لهجه‌ای است، از زبان فارسی و بدين سبب بايد، آن را فارسی تاجيكی ناميد. به دليل نفوذ هفتاد سال حكومت كمونيست‌ها بر تاجيكستان و گسترش زبان روسی توسط حكومت مركزی شوروی سابق هم اكنون زبان روسی به صورت غير رسمی تقريبا در تمامی ادارات و نهادهای حكومتی تاجيكستان استفاده می‌شود.


 خط
زبان تاجيكی در تاريخ پيدايش خود پس از خط تصويری خطّ ميخی را انتخاب كرده بود. در دوران هخامنشيان نيز خطّ تاجيك‌ها، همانند ديگر نقاط ايران ميخی بود. آنها از خطّ سغدی نيز استفاده می‌كردند. در دوران استيلای اعراب، خط و زبان آنها رايج شد. از سال 1928 الفبای مذبور نخست به الفبای لاتين و سپس در سال 1939 به الفبای ديگری تبديل شد كه مبنای آن خط روسی يا سيريليك است.


[1].Oblast
[2].Gorno-Badakhshan