عمارت آصف وزیری (خانه کردی)

عمارت آصف با نام «خانة کُرد» به عنوان نمادی از هویت فرهنگی اقوام کُرد از با ارزش ترین آثار فرهنگی استان کردستان در شهر سنندج به شمار می رود. احداث بنای اولیه که بخش عمده ضلع شمالی عمارت شامل تالار تشریفات، اتاق‌ها و راهروهای طرفین و قسمتی از فضاهای بخش شرقی را دربرمی‌گیرد مربوط به دوره صفویه و قسمت‌ های دیگر در دوره‌ های قاجاریه و پهلوی به آن افزوده یا تکمیل شده‌اند.

فرزند ميرزا محمدرضا وزير، يكي از شخصيت‌هاي بزرگ سنندجي و از طايفه وزيري‌ها بوده است. ايشان در زمان حكومت قاجار سمت نايب‌الحكومه كردستان را داشته‌آند. ميرزا علي‌نقي داراي دو برادر بوده به نامهاي ميرزا يوسف مشير ديوان و ميرزا صادق اعزاز‌الملك (جد خانواده‌هاي مشير وزيري و صادق وزيري) و همچنين سه پسر داشته‌اند به اسامي ميرزا جعفرخان (ساعدالملك)، ميرزا فرج‌اله‌ خان (سردار معظم) و ميرزا شكراله خان (ساعد سلطان).

اين عمارت اگرچه نام خود را از آصف ديوان گرفته است اما باني اوليه آن را خانواه معتمد هاشمي مي‌دانند و احتمالاً ميرزا محمدرضاي وزير (پدر آصف ديوان*) آن را تملك نموده و سپس در زمان آصف ديوان با الحاق سر در ورودي و بخشهاي شرقي و غربي عمارت شكوه نهايي خود را به دست آورده و از اين رو به عمارت آصف مشهور شده است.

این بنا در سال ۱۳۷۶ زیر نظر سازمان میراث فرهنگی کردستان قرار گرفته و در سال ۱۳۸۲ به عنوان بزرگ‌ ترین موزه مردم ‌شناسی مربوط به یک قوم در ایران بازگشایی شد. گچ‌ بری‌ها، ارسی های قدیمی، سنگ های تراشیده، آیینه‌ کاری، آجرهای تراش و طاق‌ هایی هلالی و جناقی در نهایت مهارت و به زیبایی در این بنا جلوه گر هستند.

فضاهاي معماري
اين بنا علاوه بر سر در نيم هشتي و دالان ورودي و اتاق تقسيم آب داراي چهار حياط است كه عبارتند از:
1- حياط بيروني (اصلي)
2- حياط اندروني
3- حياط مستخدمين
4- حياط مطبخ
1- حياط بيروني (اصلي)
اين حياط داراي پلاني مستطيل شكل و دو ايوان و آب‌نما و باغچه با طرح چهار باغ است.
در ضلع شمالي حياط، تالار اصلي با تزئينات منحصر به فردش كه شامل گچبريها و مقرنس‌كاريها و نيز اورسي زيبا و پركاري با نقوش هندسي است، قرار دارد.

در ضلع شرقي حياط بيروني فضاهايي شامل راهروهاي ارتباطي و دوس ه دري و يك چهار دري و دو اتاق وجود دارد.در ضلع غربي، ايواني سراسري با ستونهاي آجري واقع شده و در پشت اين ايوان يك تالار با اورسي بسيار زيبا كه داراي طرح اسليمي است و دو اتاق در طرفين آن قرار دارد.
از قسمت‌هاي مهم حياط بيروني، حمام عمارت است كه زيباترين حمام خصوصي تاريخي سنندج است و داراي ستونهاي سنگي حجاري شده و همچنين تزئينات آهك‌بري و كاشي‌كاري است.
2- حياط اندروني
اين حياط در ضلع شمالي عمارت واقع شده، اين بخش در اوايل دوره پهلوي و بر اساس معماري بومي ايجاد گرديده است.فضاها به صورت دو اشكوبه و با يك طبقه زيرزمين و ايواني با شش ستون چوبي و تزئينات گچ‌بري ساخته شده است .حياط داراي آب‌نمايي لوزي شكل با باغچه‌هايي در اطراف آن است.
3- حياط مستخدمين
اين حياط در ضلع جنوبي مجموعه و در كنار دالان و ورودي واقع شده است.
فضاهيا معماري اين بخش در طي سال‌هاي گذشته به كلي ويران شده و آثاري كه نمايان‌گر شيوه چگونگي ساخت و ساز آن باشد، باقي نمانده بود از اين رو بازسازي حياط مستخدمين براساس طرحي جديد منطبق با اصول معماري سنتي بوده كه شامل حياطي مركزي با روا‌ق‌هاي پيرامون آن، نگارخانه، سرويس بهداشتي و فضاهاي تأسيسات است.
4- حياط مطبخ
در گوشه شرقي ضلع جنوبي عمارت، حياط كوچكي قرار دارد كه به حياط مطبخ معروف است و داراي آب‌نمايي سنگي است. درب مطبخ عمارت كه فضايي است مسقف شده با طاق و تويزه به اين حياط باز مي‌شود.