تعزیه در لغت به معنای سوگواری و برپا داشتن یادبود برای عزیزان از دست رفته است. اما آنچه پس از شنیدن نام تعزیه در ذهن ایرانیان تداعی می­شود نمایشی مذهبی و آیینی است و افرادی که آشنا به فن نمایش هستند برای سوگواری­های ماه محرم و مصیبت­هایی که بر امام سوم شیعیان، حسین علیه­السلام ، خانواده و یارانش در راه کربلا و صحنۀ نبرد با لشکر یزید اتفاق افتاد به اجرای نمایش می­پردازند. در تعزیه چون اهمیت خواندن هنرمندانۀ اشعار بیش از روش اجرا و نمایش واقعه­هاست آن را در قیاس با روضه­خوانی "تعزیه­خوانی" نامیده­اند. تعزیه معمولاً با به اجرا درآمدن پیش­خوانی نمایش مجلس اصلی آغاز می­شود. کسی که تعزیه را برپا می­کند "بانی"، گردانندۀ آن را تعزیه گردان"، و بازیگران آن را تعزیه­خوان یا شبیه ­خوان می­ نامند. 

تاریخ پیدایش تعزیه به صورت دقیق مشخص نیست، برخی بر این باورند ریشه­های این آیین به ایران پیش از اسلام با قدمت سه هزار سالۀ سوگ سیاوش پهلوان ایرانی می­رسد و این آیین را زمینه­ساز شکل­­گیری آن می­دانند. اما شکل رسمی تعزیه­خوانی امروزی ایران را به زمان حکمرانی شیعه مذهبِ آل­بویه نسبت می­دهند این سوگواری به گونه­ای بود که معزالدولۀ بویه در دهم محرم سال 352 هجری قمری در بغداد به مردم دستور داد که برای سوگواری، بازار را تعطیل کرده نوحه بخوانند و لباس سیاه بپوشند. از این دوره دسته­های عزاداری و نوحه­خوانی رایج شد و پایه­های نمایش شبیه­گردانی ایران گذاشته شد. تعزیه در دورۀ صفویه با حمایت حکومت شیعۀ صفوی بیشترین رواج خود را داشت.

 اما عصر طلایی تعزیه را مربوط به دورۀ قاجار و سلطنت ناصرالدین شاه می­دانند ساخت تکیۀ دولت در زمان ناصر­الدین شاه به تقلید از تماشاخانۀ اپرهال انگلستان انجام شد. در سال­های آغازین حکومت پهلوی اول اجرای تعزیه و روضه خوانی ممنوع اعلام شد و با تخریب تکیه دولت اجرای این مراسم به طور رسمی ممنوع شد امروزه از شمال تا جنوب ایران در شهرهایی مانند نطنز، شاهرود، اصفهان، مرکزی، قم، تهران، کرمان، خوزستان، فارس، خراسان، بوشهر و غیره به اجرای تعزیه می­پردازند. تعزیه همچنین نوعی درام آیینی به شمار می­رود که توجه بزرگترین تاریخ­نگاران و صاحبنظران تئاتر جهانی را به خود جلب کرده است. تعزیه به سال 1388 شمسی (2010 میلادی) در فهرست میراث فرهنگی و معنوی بشر سازمان یونسکو ثبت شد.