تاجیکستان/فصل اول: دریاچه‌ها، آب و هوا

دریاچه‌ها

بزرگ‌ترین دریاچه‌های تاجیکستان در پامیر هستند. از جمله‌ آنها می‌توان از: قره‌كول،[1] رانک‌کول،[2] زرکول،[3] سارز،[4] و یاشی‌کول[5] نام برد. حجم کلّی آب در دریاچه‌های پامیر 43 کیلومتر مکعب می‌باشد، که شامل 6/26 کیلومتر مکعب آب‌ شور در دریاچه قره‌كول و حدود 17 کیلومتر مکعب آب‌ شیرین در دریاچه سارز می‌باشد. اين درياچه در سال 1911 در نتیجه‌ی انسداد بستر رودخانه مرغاب[6] به خاطر یک زمین لرزه[7] شکل گرفت.

[1].Qarakul
[2]. Ramgkul
[3]. Zorkul
[4]. Sarez
[5]. Yashikul
[6]. Morghob
[7] سرزمين تاجيکستان در پهنه‌اى که محل تداخل سه ساختار کوهستانى بزرگ است، واقع شده است. اين سه روند کوهستانى شامل کوههاى پامير، هندوکش و تيان‌شان‌جنوبى است. بيش از 5000 زمين‌لرزه عميق و سطحى، جزئى از طبيعت متنوع و نيرويى است، که سالانه در اين ناحيه آزاد مى‌شود. برخى از زمين‌لرزه‌هاى شديد و مخرّب اتفاق افتاده در تاجيکستان به قرار زير است. زمين لرزه‌هاى 21/10 و 27/10 سال 1907 ميلادى کراتجين با بزرگاى 7.4 و 7 ريشتر که جان 12000 نفر را گرفت. ^
- زمين لرزه خايت در سال 1949 با بزرگى 7.5 ريشتر در شرق منطقه اى به نام گرم که 28000 نفر کشته داشت.
- زمين لرزه کايراکم در سال 1985 با بزرگى 6.3 ريشتر
- زمين لرزه جيرگيتال در سال 1984 با بزرگى 5.7 ريشتر
- زمين لرزه هيسار در ژانويه 1989 که باعث آسيب ديدن 389 نفر ‌در روستاهاى اکولى بولو،‌ اکولى پوئن و شارورا شد.
- زمين لرزه سارز در سال 1911كه باعث تشکيل درياچه‌اى با 17.5 کيلومتر مکعب آب شد، که روستاى Usoi را محو کرد و در حال حاضر خطر بالقوه‌اى براى5 ميليون نفر از مردم تاجيکستان، ازبکستان، ترکمنستان و افغانستان به شمار مى‌رود.
[8]. Shahrituz
[9]. Bulumkul

آب‌و‌هوا

آب‌و‌هوای تاجیکستان قارهّ‌ای است، با دگرگونی‌های شدید و غير قابل پيش‌بينی. دمای روزانه و فصلی که به خاطر شدّت زیاد تابش نور خورشید، خشکی، آسمان صاف و توزیع ناهموار، دمای بین‌فصلی را به طور برجسته‌ای نشان مي‌دهد. ناهمواری زمین نقش مهمّی در توزیع گرما و رطوبت ایجاد مي‌كند.
بارندگی و دمای هوا نسبت به موقعیّت و بلندی كوه‌ها بسیار متفاوت است. در تاجیکستان مرکزی در ارتفاع 1500 تا 2000 متر میزان بارش سالانه 1800 میلی‌متر مي‌باشد این در حالی است که در جنوب کشور و در ارتفاع 300 تا 500 متر، میزان بارش به 200 میلی متر کاهش می‌یابد. در پامیر شرقی و در ارتفاع 4000 متری، میانگین بارش تنها 60 میلی‌متر می‌باشد.

دمای هوا بین ارتفاعات و نواحی مختلف متفاوت می‌باشد. زمستان در شهر توس[8] (که در جنوب واقع شده) به گرمی 20 درجه سانتیگراد می‌رسد، در حالی که در پامیر و در نواحی دریاچه بولمکول[9] ممکن است تا منفي63 درجه سانتی‌گراد پایین بیاید. میانگین بارندگی سالانه در ارتفاعات 1200 تا 3200 متر، بین560 تا650 میلی‌متر می‌باشد. در تاجیکستان هر سال حدود 275 روز آفتابی می‌باشد، و میانگین دمای سالانه 4/5 درجه سانتیگراد می‌باشد.

از ماه خرداد تا ماه مهر طوفان‌های گردوخاک بسیاری تشکیل مي‌شود. گردوغبار ناشی از این طوفان‌ها تا روزها در هوا باقی می‌ماند، و تنها یک بارندگی سنگین می‌تواند آن را از بین ببرد.

دمای هوا بین ارتفاعات و نواحی مختلف متفاوت می‌باشد. زمستان در شهر توس[1] (که در جنوب واقع شده) به گرمی 20 درجه سانتیگراد می‌رسد، در حالی که در پامیر و در نواحی دریاچه بولمکول[2] ممکن است تا منفي63 درجه سانتی‌گراد پایین بیاید. میانگین بارندگی سالانه در ارتفاعات 1200 تا 3200 متر، بین560 تا650 میلی‌متر می‌باشد. در تاجیکستان هر سال حدود 275 روز آفتابی می‌باشد، و میانگین دمای سالانه 4/5 درجه سانتیگراد می‌باشد.