قلّه اسماعيل سامانی معروف‌ترین منطقه‌ی گردشگری و کوهنوردی در پامیر، بلندترین قلّه در همه‌ی کشورهای مشترک المنافع (CIS) است. اين قلّه تا پيش از اين با نام قلّه كمونيزم مشهور بود. ارتفاع اين قلّه مشهور از سطح دريا 7495متر می‌باشد. قلّه كمونيزم در سال 2000 به احترام پایه‌گذار سلسه‌ی بزرگ سامانيان در قرن 10 به اسماعیل سامانی، تغییر نام داده شد. قلّه در سال 1928م در طی تحقیق یک هیئت اعزامی از آلمان و شوروی کشف شد و تا مدّتی قلّه استالين نام داشت. در سال 1962م به قلّه كمونيزم تغییر نام داده شده و در سال 1933م برای نخستین بار یک گروه از هیئت تحقیقی تاجیک به بلند‌ترین قلّه در اتّحادیه شوروی سابق، در یخچال طبیعی بيواچنی صعود کردند.
يوگنی آبالاكوف دردوم سپتامبر صعود را کامل کرد. تا سال 1962م کوهنوردان شوروی تنها کسانی بودند که به قلّه صعود داشتند. انگلیسی‌ها نخستین افراد خارجی بودند که به قلّه صعود کردند. بهترین راه برای رسیدن به منطقه قلّه به منظور گردشگری و کوهنوردی، پرواز با هلیکوپتر از فرودگاه جيرقاتال به مدت 30 الی 40 دقیقه می‌باشد. گردشگران با وسیله‌ی نقلیه یا با پرواز از دوشنبه به روستا منتقل مي‌شوند. مناسب‌ترین مکان‌ها برای مسافرت به ارتفاعات منطقه قلّه ساماني، اساساً در جايی هستند که به یخچال طبیعی فورتم‌بيك[3] می‌رسند. جایی که طبیعت دو منطقه مناسب به این منظور خلق کرده است. منطقه‌های سولاوف و ماسكوين هستند که به مسیر‌های نسبتاً ساده و ایمن در نزدیک‌ترین و بلند‌ترین قلّه‌ها در پامير می‌رسند. قلّه اسماعیل سامانی و قلّه كوژونوفسكايا[4] (7105 متر )

منطقه سولاوف در 4100 متری از سطح دریا، در گودال سمت چپ یخچال طبیعی توراموز[5] (منبع یخچال طبیعی) واقع شده است. یک هیئت اعزامی پزشکی و زیست شناختی از آکادمی ‌علوم ‌تاجیکستان كه درباره مشکلات تطبیق زندگی موجودات زنده در شرایط آلپ مطالعه می‌کردند، از 1971م تا سال 1977م در منطقه سولاوف کار می‌کردند و دو پایگاه دائمی برقرار کردند. در حال حاضر دو مسیر برای رسيدن به اين منطقه وجود دارد. با هلیکوپتر از دوشنبه (زمان پرواز یک ساعت و نیم در هر مسیر) یا 350 کیلومتر رانندگی به سمت شرق پایتخت در امتداد رودخانه‌های وخش، سرخاب و ماكسو تا دپشر نزديك جيرقاتال و سپس 7 روز پیاده‌روی به سمت مقصد پایانی از میان چهار گذرگاه کوهستانی بلكندوف، ايرگای، تماشا و كورای‌شپك در امتداد برآمدگی شمالی رشته کوه.

قلّه‌های سامانی و كورژونفسكايا

افرادی که برای حمل بار برای شرایط مخصوص کوهستانی آموزش دیده‌اند شما را همراهی می‌كنند. در حال حاضر بيس‌كمپ موسكوين فقط برای دو تا سه ماه است. (ماه تير تا شهريور). در ماه‌های ديگر به علّت سختی دستیابی و شرایط آب‌و‌هوایی طاقت فرسا(دمای انجماد، باد، برف و ارتفاعات) امكان حضور در منطقه وجود ندارد.

[1]. Ismoili Somoni Peak
[3]. Fortam-bek
[4]. Korzhenevskaya Peak
[5]. Turamys

منبع: کتاب دیار تاجیکان، گردآورنده: جواد عابد خراسانی