ارگ بهارستان: نگینی در حال ویرانی

باغ زرشکی، نامی که یادآور شکوه و زیبایی باغی بی‌نظیر در گذشته است، باغی که زمانی ارگ بهارستان را در آغوش خود گرفته بود. ارگ بهارستان، بنایی تاریخی که با معماری باشکوه و سرگذشت پرفراز و نشیبش، هویت شهر بیرجند را رقم می‌زند.

تاریخچه‌ای مبهم:

برخی ساخت ارگ را به دوران افشاریه نسبت می‌دهند، اما شواهد نشان می‌دهد که این بنا بیشتر به واپسین سال‌های زندیه تعلق دارد. معماری ارگ شباهت بسیاری به سازه‌های زندیه، مانند ارگ کریم‌خانی در شیراز، دارد.

شکوه از دست رفته:

امروزه ارگ بهارستان در سایه‌ی بی‌توجهی و بی‌مهری، رو به ویرانی است. دیوارهای خشتی بلند، گواه عظمت گذشته‌ی ارگ هستند، اما گذر زمان و عدم مرمت، این بنای تاریخی را به مخاطره انداخته است.

کاربری‌های مختلف:

ارگ بهارستان در طول تاریخ شاهد رویدادهای بسیاری بوده است. از سکونت خاندان علم، حکمرانان بیرجند، تا تبدیل شدن به دبستان پسرانه‌ی شوکتیه و سپس مدرسه‌ی نسوان، اولین آموزشگاه دخترانه‌ی خراسان، این بنا همواره نقشی مهم در زندگی مردم شهر داشته است.

شاه‌نشین، نگین ارگ:

شاه‌نشین ارگ، با گچ‌بری‌ها و آیینه‌کاری‌های ظریف، یادآور شکوه و جلال گذشته است. نورگیرهای فراوان و چشم‌انداز سرسبز باغ‌های پیرامون، زیبایی این بخش از ارگ را دوچندان می‌کرد.

آجرکاری‌های چشم‌نواز:

برج اصلی ارگ با آجرکاری‌های رگ‌چینی و طرح‌های لوزی و برجسته، نمونه‌ای از هنر معماری زندیه را به نمایش می‌گذارد.

باغ‌های ویران:

باغ‌های سرسبزی که زمانی ارگ را احاطه کرده بودند، در گذر زمان به دست نهادهای مختلف تقسیم و تخریب شدند، و این امر آسیب جبران‌ناپذیری به ارگ وارد کرد.

ویرانی در انتظار:

خبرهای نگران‌کننده از وضعیت ارگ بهارستان، حکایت از فاجعه‌ای در حال وقوع دارد. انباشت زباله، حضور حیوانات در محوطه‌ی ارگ، تخریب اتاق‌ها و بی‌توجهی مسئولان، این بنای تاریخی را در آستانه‌ی نابودی کامل قرار داده است.

نیاز به یاری:

نجات ارگ بهارستان، نیازمند عزم ملی و همتی همگانی است. مرمت و بازسازی این بنای ارزشمند، احیای هویت تاریخی شهر بیرجند و گامی مهم در حفظ میراث فرهنگی کشورمان خواهد بود.

بیایید با هم برای نجات ارگ بهارستان تلاش کنیم.

معماری:

ساختمان اصلی ارگ به صورت هشت ضلعی است.
طبقه اول شامل حجره ها و اتاقهایی مجزا و مخصوص سربازان و ماموران دولتی بوده است.
طبقه دوم شامل دالان مرکزی مدوری است با راهروهایی که از آن منشعب شده است.
در این طبقه محلهای مخصوص برای برافروختن مشعلها و همچنین تیرکش هایی جهت دیده بانی، مشرف بر تمام قسمتهای ارگ مشاهده می شود.
اصلی ترین بخش کوشک اختصاص به فضای شاه نشین دارد که با تزئینات گچبری و آئینه کاری مزین شده است.
اتاق شاه نشین علاوه بر فرم خاص معماری خود، مشرف بر کشتزارها و عنابستانهای مجاور و باغ بهارستان بوده است.
کوشک مرکزی آخرین طبقه احداث شده در بنا است که به فرم چند ضلعی با نورگیرهایی گوناگون می باشد.
برج اصلی بنا با آجرکاری به شیوه رگچین و از نوع طرح لوزی و به صورت نقش برجسته مزین شده است.
این شیوه آجرکاری از ویژگیهای دوره زندیه است.
از دیگر عناصر معماری ارگ، حصار و برجهای مربوط به آن می باشدکه بخشی از دیواراصلی به ساختمان کوشک متصل شده و درطول دیوار ازپشت بندهایی جهت تقویت شالوده حصار استفاده شده است.

امیدواریم از بازدید این بنای تاریخی و ارزشمند لذت ببرید.

نکاتی برای بازدید: